Cabaret Crusades: The Horror Show File

Productie

De film is een vertaling van de oorzaken en gevolgen van de religieus gesanctioneerde militaire campagnes in de vorm van beelden, op basis van een reconstructie van de gebeurtenissen gezien door de ogen van diegenen die met de invasie werden geconfronteerd. Shawky geeft een nauwkeurige beschrijving van de plaatsen in het Midden-Oosten en Europa die het decor voor de vroege kruistochten vormden. Om deze episodes tot leven te brengen, maakt hij gebruik van uiterst expressieve 200-jaar oude marionetten uit de Lupicollectie in Turijn. Ze worden bewogen door duidelijk zichtbare draden en dragen de kostuums van de islamitische en Europees-christelijke legers tijdens de conflicten. Hoewel het onderwerp is gebaseerd op historische documenten en feiten, ontstaat er een surrealistische en mythische sfeer die drama en cynisme vermengt, en een verhaal vertelt van verre gebeurtenissen die vandaag nauwelijks meer actueel konden zijn.

De belangrijkste bron van inspiratie voor dit werk is The Crusades Through Arab Eyes (De Kruistochten door de ogen van de Arabieren) van Amin Maalouf, geschreven in 1986, dus lang voor de huidige heropflakkering van de haat.

Het boek van Maalouf, een Libanees die in Frankrijk woont, heronderzoekt de geschiedenis van de kruistochten door terug te gaan naar Arabische historici en hun geschriften, waarvan de meeste nog nooit in aanmerking zijn genomen door het Westen, hoewel hij ook een aantal van de meest erkende Westerse bronnen en studies consulteert. Het historische beeld dat naar voor komt is tegelijk krachtig maar nuchter, politiek maar onbevooroordeeld. Het essay geeft een inzicht in de historische wreedheden begaan in de naam van een vaag gevoel van religieuze vernedering, maar meer objectief gezien een dat werd uitgevoerd omwille van complexe sociaaleconomische redenen, waarvan de belangrijkste een reactie was tegen de ellende en wanhoop veroorzaakt door de pest die de landen van het Byzantijnse Rijk teisterde tussen de jaren 541 en 543 na Chr.

Shawky’s film begint met een scène van de pest, een van de belangrijkste redenen voor het verval van de stedelijke beschaving van Constantinopel. Deze gebieden waren nog steeds onder het bestuur van Constantinopel en waren al sterk verzwakt door oorlog en economische achteruitgang. Een dergelijk tragisch beeld van menselijke ellende leidt vervolgens naar het verraad, de slachtpartijen, veldslagen en belegeringen die het verhaal van de kruistochten zouden worden.

Gewend als we zijn aan het zien van de kruistochten als een glorieuze wedloop om Jeruzalem in de naam van God te bevrijden, zouden we ons wel eens kunnen verbazen over de gebeurtenissen die daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. Het was niet de bevrijding van het Heilige Graf, maar de verovering van de landen die vroeger deel hadden uitgemaakt van het Romeinse Rijk, en waarover de katholieke kerk eeuwenlang macht heeft proberen uit te oefenen. Dit zou de verovering worden van volkeren en economische middelen voor een Europa dat er amper in slaagde om te overleven.

De touwtjes die doorheen de geschiedenis worden gebruikt om mensen te bewegen zijn altijd een zichtbare vorm van manipulatie geweest. In deze context bleken de marionetten het ideale middel voor de Egyptische kunstenaar om het verhaal van enkele van de meest verschrikkelijke jaren in de menselijke geschiedenis te vertellen. Kalme en bedaarde reflecties over deze onderwerpen kunnen ons helpen nadenken over fouten uit het verleden, die steeds opnieuw opduiken in een nooit eindigende cyclus.

Judith Wielander

Interview met Wael Shawky (uittreksel uit hetwerkboek van Theater der Welt)

Wat het debat over de culturele hybriditeit betreft, wat is je standpunt in je werk?

Ik ben vooral geïnteresseerd in de overgangsprocessen die een belangrijke rol spelen in de discussie over culturele verschillen. Ik benader deze echte of denkbeeldige debatten en beweeg me in de richting van een speelse, minder dramatische kritiek van de sociale integratiesystemen en de transformatie van nieuwe ideeën. Ik wil graag uitleggen hoe de “natte cultuur” van een samenleving gevormd door de landbouw een “droge cultuur” van nomadische Bedoeïenen ziet, ook in stedelijke termen. Op een manier die vergelijkbaar is met hoe wij de onderdrukking van gelijke rechten, krimpende steden en geglobaliseerde dorpen als centrale thema’s in het academische en artistieke discours identificeren ten voordele van een beleid van een esthetiek die het “verschil” verheerlijkt en een te grote nadruk legt op diversiteit.

Hoe belangrijk is het locatiespecifieke onderzoek bij de ontwikkeling van je materiaal?

Locatie speelt een belangrijke rol in mijn projecten, vooral met betrekking tot onderwerpen die relevant zijn voor hybride sociale systemen. Ik stel vooral documenten van fictieve gebeurtenissen voor, waarbij bepaalde sociale categorieën en structuren betrokken zijn. Als regel kan gelden dat ruimte die fictief is refereert naar een historische gebeurtenis.

Wat waren je belangrijkste bekommernissen met betrekking tot de vorm en de inhoud?

De mechanismen van het tijdperk van de twijfel laten ons sociale concepten en cultureel erfgoed eerder gebruiken als media voor het produceren van een poëtisch beeld dan van een definitief, consumeerbaar product. Dus voor zowel de producent als de consument gaat het om de transmissie en transformatie van complexe concepten in assimileerbare producten die zich binnenin de structuur van het dagelijkse consumptievermogen van de laat-kapitalistische samenleving bevinden. Transformatie huldigt hier ook de specifieke ideologie niet, maar simuleert het heersende systeem waarin ideeën producten worden en cultuur een medium. Het doel is niet de productie van een definitief, afgewerkt product, uiteindelijk bedoel ik hiermee alleen stereotiepe beelden, maar de poging om cultuur te verhandelen als een dynamische eenheid die zich niet eenvoudigweg laat verlagen tot transacties. De esthetiek wordt hier door deze tegenstrijdigheid bepaald. [...] Doorheen haar nomadische karakter wordt de Bedoeïenengemeenschap in zekere zin een metafoor voor globalisering: grenzen en ruimtes worden binnengedrongen, er is een parallel tussen het tribale karakter van de nomaden en het idee, ontwikkeld door aandeelhouders, van gemeenschappelijke belangen als een drijvende kracht voor globalisering.

Welke onderwerpen, welke culturele en historische gebeurtenissen en posities hebben invloed op je werk?

Als kind heb ik meer dan tien jaar tussen Mekka in Saoedi-Arabië en Alexandrië in Egypte gereisd. In die dagen begon Mekka zich te moderniseren en waren er duidelijke conflicten tussen het Bedoeïense nomadisme en het moderne kapitalistische tijdperk. Het is toen dat ik foto’s ben beginnen nemen. De sociale overgangsprocessen van autarkische gemeenschappen naar het moderne tijdperk vormen tot heden een belangrijk aspect in mijn werk. Leven als een Egyptenaar in Mekka staat ook voor een verbinding met een bepaalde fase in de geschiedenis van het moderne Egypte. Het omvat de periode van economische veranderingen die deel uitmaakten van Sadats nieuwe agenda. Ik kan mezelf niet buiten de maatschappij zien, zij het als een persoon of als een kunstenaar bezig met directe sociale verandering. Ik maak er een integraal deel van uit. Mijn werk is een medium waardoor ik in en doorheen de samenleving kan communiceren. In dit opzicht vergelijk ik mijn rol eigenlijk met die van een vertaler, en dit wordt weerspiegeld in al mijn producties.