EXIT ABOVE naar de storm

Gesprek met Anne Teresa De Keersmaeker

In 2023 creëert u EXIT ABOVE, naar Shakespeare. Waarom vandaag nog Shakespeare?
Wat duidelijk blijkt uit de dans en het stuk zelf is de storm. Misschien zitten we nuin het oog van de cycloon. Misschien zijn wij de storm. Misschien nadert de spiraal van de geschiedenis zichzelf. Terwijl de mogelijkheid van een ramp opdoemt, duikt in stilte de mogelijkheid op van stijgen en zweven en in de spiraal zelf te blijven. Het wenkt ons. We dachten aan Shakespeare’s The Tempest omdat het de groeiende complexiteit weergeeft van onze relatie tot de natuur, tot de Europese koloniale geschiedenis, tot het instabiele lichaam en tot de huidige macht.          

Toch is het uitgangspunt van EXIT ABOVE niet The Tempest van William Shakespeare, hoewel het wel enige weerklank heeft. Het is ABBA, het is popmuziek. We wilden de wortels ervan en die van de blues in vraag stellen. Het vertrekpunt van de choreografie is – opnieuw – de observatie van het wandelen: “My walking is my dancing” en de Walkin’ Blues, de bluesstandaard die Son House in 1930 schreef en die door Robert Johnson populair werd gemaakt. Het idee hier is vooruit te lopen op de rouw, om iets dat nog niet verloren is maar er niet meer helemaal is, door het te vieren. Daar is niets morbide aan: integendeel, zo’n viering valt samen met de helende kracht van het individu en het collectief.       

In EXIT ABOVE ontstaat harmonie door de gefragmenteerde taal van Shakespeare, uit blues en beats, de stem van singer-songwriter Meskerem Mees begeleid door Carlos Garbin en de gelaagde tracks van muzikant en componist Jean-Marie Aerts. De choreografische schriftuur heeft een minder definitieve kant, zonder eindpunt.         
‘Harmonie’ komt van het Griekse armózô, wat ‘samenvoegen’ betekent. Het klopt dat EXIT ABOVE het resultaat is van het samengaan van verschillende elementen tot een geheel. Op dit moment wordt het verhaal nog steeds in vraag gesteld. Zo zijn Jean Marie Aerts en Meskerem Mees twee complementaire personages. De muziek van Jean-Marie Aerts is dansbaar, het creëert beweging. De muziek van Meskerem Mees is een soort poëtische wandeling. Hun contrapunt creëert een unieke en onvoorspelbare eigenheid: ze interfereren en vermengen zich met elkaar, kleuren, verlichten of verduisteren het stuk terwijl ze de muziek van countryblues-gitarist Carlos Garbin ontmoeten. Er zit geen boodschap in EXIT ABOVE, alleen vragen. De choreografie is hier zowel uiterst precies als levendig, individueel en collectief.       

Nog meer dan puur is de dans in EXIT ABOVE levend: ze is niet presterend, noch effectief en efficiënt. Ze onder-handelt. Ze is rijk aan interacties, verandert voortdurend van as en ritme. Is dit een manier om impliciet te stellen dat “de performance” niet langer de voornaamste waarde is van de dans of van de wereld? Dat het noodzakelijk is zich aan te passen aan de instabiliteit die de wereld zal kenmerken?         
Ik geloof sterk dat er een kracht is die men voelt in de nabijheid van het podium – een unieke plaats waar men tijd en ruimte deelt. Meer dan een vermogen, is het een kennis die ons voedt, die ons in staat stelt ondanks alles een bestaan op te bouwen. En de wereld waarin we leven, met zijn gevaarlijke karakter, bevestigt dit alleen maar voor mij. Als ik om me heen kijk zie ik een maatschappij waarin de vluchtige consumptie van sociale netwerken het enige fatale lot lijkt te zijn. Het podium is een groot gesprek tussen mensen die elkaar niet kennen, dat tijd en ruimte overstijgt. In die zin is het de belangrijkste plaats om de ander te ontmoeten.

Het uitgangspunt van de dans is het wandelen, het verwijst naar zowel het alledaagse als het metafysische, naar verticaliteit en horizontaliteit: de horizontale verplaatsing van onze verticaliteit, de ruggengraat, de basis, onze antenne tussen hemel en aarde. Ik hou van diagonalen. Ze materialiseren het fatale moment, vlak voor het omvallen in de leegte. Als je zo valt, sterf je. Maar als je horizontaal valt, vlieg je weg (Anne Teresa De Keersmaeker imiteert de gebaren met haar handen – red).       

Dans wordt hier gecombineerd met plezier om een drijvende kracht te vormen die de verbeelding vrijmaakt en mobiliseert, waardoor de lichamen van de danser·essen echte onderwerpen worden.  
Ja, absoluut! Het door Georges Bataille beschreven begrip ‘verbruik’ is zeer aanwezig in EXIT ABOVE. Het is dit soort geven en / of verbruiken van energie – reeds aanwezig in de bewegingen van Rosas danst Rosas (1983). Deze metafoor doet me denken aan de dionysische energie van de raveparty’s, de energie van de opstand, onmetelijk en grenzeloos, vlak voor de val in de afgrond.       

Ik werd ook getroffen door de manier waarop de danser·essen overgaan van het individu naar het collectief. Er zijn een soort ellipsen. Je denkt dat de danser·essen alleen zijn en plotseling vind je ze terug in de groep dankzij een nieuw bewustzijn van het lichaam. De metamorfose is constant.         
Ik denk dat ik nog te veel in het materiaal zit om die vraag te beantwoorden. In ieder geval kun je zeggen dat het individu dankzij en ondanks de groep bestaat.

• Interview door Sylvia Botella
• Gebaseerd op een van de repetities van EXIT ABOVE
• April 2023
• Sylvia Botella is dramaturge bij het Théâtre National Wallonie-Bruxelles. Ze is ook critica en docente in de masteropleiding Podiumkunsten – Live Performance aan de Université libre de Bruxelles en in de masteropleiding Dramatische Interpretatie aan het Institut des Arts de Diffusion – IAD in Louvain-la-Neuve.