LIBYA

De idee van temporaliteit in de imperiale geschiedenis gaat uit van aparte tijdseenheden. Er is het verleden, dat voorbij is, en er is het heden en de toekomst. Hoe kunnen we samen een niet-imperiale, potentiële geschiedenis construeren? Hoe kunnen we de tijd ervaren als één enkele eenheid en een continuüm van kennis en universele stroming? De Geschiedenis herschrijven gaat niet alleen over het verleden, maar ook over de enorme mogelijkheden van het heden en de toekomst. De geschreven geschiedenis sloot datgene wat niet geschreven was uit, hoe kunnen we dat deel van onze collectieve herinneringen en verhalen delen dat buiten dit academische historische kader werd gelaten?

De oorsprong van de naam Libië gaat terug tot een inscriptie van Ramses II. Afgeleid van de naam waaronder een enkele Amazigh-stam bekend stond bij de oude Egyptenaren, werd de naam Libië vervolgens door de Egyptenaren en de Grieken toegepast op het grootste deel van Noord-Afrika, ten westen van Egypte, en de term Libisch op al zijn Amazigh-bewoners.

Het meeste van wat in geschiedenisboeken werd geschreven over de Amazighs is afkomstig van buitenstaanders, maar de Amazighs zelf schreven over heel wat meer dan hun geschiedenis. Ook al droegen ze in zeer ruime mate bij tot het mediterrane erfgoed via onder andere hun kunsten, ambachten, uitvindingen, wetenschap, mondelinge cultuur en filosofie, ze werden volledig buiten beschouwing gelaten in de zogenaamde imperiale geschiedenis en gemarginaliseerd in de toekomstvisie voor deze streek.
Maar ondanks duizenden jaren van invasies, veroveringen en koloniseringen hebben de Amazighs volhard om hun geschiedenis en taal door te geven via mondelinge vertellingen, gedichten, liederen, dansen en ambachten. Ze hebben hun geschiedenis misschien niet opgeschreven, maar ze hebben ze uitgesproken, gezongen, gedanst, getekend en geweven.

Wat zou nu een epistemologie van de Amazighs kunnen zijn, rekening houdend met het feit dat ze geen boeken schreven om hun historiografische canon vast te leggen? Misschien kan zo’n epistemologie bestaan uit niets anders dan gedichten, verhalen, choreografie, lichaamsbewegingen, voorwerpen en wandtapijten. In een overwegend orale, prekoloniale Noord-Afrikaanse cultuur speelden publieke performers een essentiële rol door informatie van stad tot stad door te geven, door sociaal, historisch en politiek commentaar te leveren en het publiek op te voeden.

Voor deze creatie wil ik andere narratieven uitproberen door de complexiteit van de choreografie te gebruiken om aan de slag te gaan met genuanceerde herinneringen aan een gedeelde geschiedenis en met epistemologieën die een inclusieve toekomst tonen vanuit een Amazigh-perspectief. Een perspectief dat draait rond het omgaan met de overdracht van geschiedenis via het lichaam, kunst, mondeling erfgoed en ambacht.

De performance verkent de geschiedenis van de Noord-Afrikaanse muziek via drie hoofdthema’s: percussie met de specifieke ritmes van de Amazighcultuur, Toeareg-muziek met haar mix van Arabische en Sub-Saharaanse instrumenten, en Arabisch-Andalusische muziek die Arabische, Europese en mediterrane invloeden laat horen.

Ook het choreografische materiaal kan in drie hoofdonderwerpen worden opgedeeld. Het eerste komt uit de trilogie [Mriziga’s eerdere werk: Ayur (2019), Tafukt (2020) en Akal (2021) – red.] met Sondos, Maïte en Dorothée. Het materiaal was toen vooral gebaseerd op de teksten die we gebruikten. Het tweede onderdeel is gebaseerd op dansen uit Noord-Afrika. Aangezien de meeste performers in Libya banden hebben met Noord-Afrika, hebben we traditionele dansen of passen die we kenden in herinnering gebracht en opnieuw gedanst en samengevoegd voor het stuk. De hele solo van Feteh is bijvoorbeeld gebaseerd op een mix van dansen, van howwara en ahwash (Zuid-Marokko) tot raggada (West-Algerije) of alloui (Oost-Marokko). Het derde deel van het materiaal is gebaseerd op schilderingen die zijn gevonden op rotsen in Noord-Afrikaanse woestijnen, met name in Algerije of Libië. Deze prehistorische grotschilderingen tonen mensen die dansen of dagelijks werk doen. Vanaf het begin van Libya wilde ik deze figuren incarneren, voor hen dansen of iets met hen delen. Een groot deel van de voorstelling is eigenlijk gebaseerd op het verhaal dat deze woestijnschilderingen lijken te vertellen.

Libya is ook sterk beïnvloed door het idee van landschap. Er zijn drie landschappen waarvan ik vind dat ze eigen zijn aan deze regio: de zee, de bergen en de woestijn. Tijdens de voorstelling zien we ze geprojecteerd in drie video’s op het podium. Deze landschappen zijn verbonden met de verschillende soorten muziek die ik eerder noemde. De Toeareg-muziek is geworteld in de woestijn, het klappen en de zeer hoge stemmen zijn typisch voor de bergen, terwijl de Andalusische muziek nauw verbonden is met de zee. Deze ruimtes zijn op verschillende niveaus zeer betekenisvol; ze bevatten poëzie, maar ook een soort geschiedenis van verzet, want verzet loopt gelijk met het behoud van taal, en het behoud van taal houdt een sociale organisatie in stand.

Ik werk vaak met het idee van verscheidene ruimtes die tegelijkertijd aanwezig zijn. Zo is er de ruimte van de performance, het theater (of de specifieke locatie), en een derde ruimte, de ruimte “die er niet is”. Lange tijd heb ik in mijn werk geprobeerd deze derde ruimte te creëren door middel van teksten. Met Libya wilde ik verder werken met dit idee van een ruimte “die er niet is”. Daarom besloot ik deze drie ruimtes op video te projecteren. Ze beïnvloeden sterk de esthetiek van de voorstelling en de link met de bronnen ervan, maar ook de emotionele toestand van het publiek.

De mogelijkheid om Libya op te voeren in Mercerie – in plaats van in een theater – maakt het mogelijk het stuk zelf te hertekenen. We speelden Libya in Tunis op een binnenplaats; een mix van Europese, Noord-Afrikaanse, Midden-Oosterse en mediterrane stijlen; een plek die oud en fragiel is, maar tegelijkertijd een sterk karakter heeft. Dezelfde sfeer vond ik in Mercerie, een plek die verschillende stijlen en geschiedenissen vermengt. Op de een of andere manier brengt ze alle elementen samen waaraan we met Libya werkten: een soort kwetsbaarheid en een weerstand. Iets dat zich verzet tegen vernietiging.

Radouan Mriziga