De wereld begint aan de keukentafel. Wat er ook gebeurt, we moeten eten om te leven.
(...)
Aan deze tafel roddelen we, halen we herinneringen op aan vijanden en verloren geliefden.
Onze dromen schuiven aan voor koffie terwijl ze hun armen om onze kinderen heen slaan. Ze lachen met ons om ons arme, uiteenvallende zelf, terwijl we een poging doen om onszelf aan diezelfde tafel opnieuw uit te vinden. 
Deze tafel was al een huis in de regen, een paraplu in de zon.
Aan deze tafel zijn oorlogen begonnen en beëindigd. Het is een plek om te schuilen wanneer terreur ons bedreigt. Een plek om verschrikkelijke overwinningen te vieren.
We hebben kinderen gebaard op deze tafel, we hebben er onze ouders opgebaard.
Aan deze tafel zingen we van vreugde, van verdriet. We bidden, gedreven door lijden en wroeging. We zeggen dank.
Misschien vergaat de wereld wel aan deze keukentafel, terwijl we lachen en huilen, en genieten van onze laatste, zoete hap.

Fragment uit Perhaps the World Ends Here door Joy Harjo
Uit The Woman Who Fell From the Sky © 1994 Joy Harjo 
Gebruikt met toestemming van W. W. Norton & Company, Inc.

"De wereld begint aan de keukentafel." Met deze zin beschrijft dichteres Joy Harjo dat moment van samenzijn als een genesis. De keukentafel is veel meer dan een plek om te eten. Het is een plek waar we kunnen samenkomen en verhitte discussies voeren over onze dagelijkse realiteit, over de verlangens en het geweld die deze realiteit doorkruisen, en over mogelijke vormen van verzet en solidariteit. Het is de plek waar een festival begint.

Editie 2024 start met de nieuwe creatie van Back to Back Theatre. In deze voorstelling zijn we getuige van een teambuilding, terwijl intussen de vraag opwelt: als we een nieuwe wereld zouden kunnen creëren, wat voor wereld zou dat zijn? Hoe gaan we om met dit magische moment waarop we samenkomen zonder te weten wat er zal gebeuren? Deze overwegingen openen het festival en zullen doorklinken in de weken die volgen. Zowel in de verbeeldingsrijke dans van de Mozambikaanse choreograaf Idio Chichava als in Respublika, een zes uur durende happening waarin we een nieuwe samenleving ervaren, geïnspireerd op de anarchistische gemeenschappen uit de 19de eeuw en de rave-cultuur van eind de jaren ‘90.

Elke samenkomst rond een tafel is een daad van onderhandeling. We nemen plaats en stemmen onze lichamen af op de ruimte die anderen vrij laten: de ongeschreven choreografie van het samenzijn. Toshiki Okada is opnieuw te gast met een poëtische voorstelling over de dynamiek van een groep die is opgesloten in een ruimteschip. Faye Driscoll creëert een queerlandschap waarin de lichamen van de performers een ademende sculptuur vormen die voortdurend in beweging is. Nacera Belaza werkt voor het eerst met een cirkelvormige setting, waarbij de dansers via gebaren de spanning tussen individueel en collectief ritme heronderhandelen terwijl het publiek rond hen heen zit. 

Tussen twee happen in wordt de keukentafel ook een plek om verhalen te vertellen. Na het succes van vorig jaar is MEXA opnieuw te zien op het festival, dit keer met The Last Supper, een voorstelling in banketvorm die aandacht vraagt voor het verhaal en de nalatenschap van degenen die ons dreigen te verlaten. Autobiografisch schrijven staat centraal in Carolina Bianchi's en Carolina Mendonça's poëtische performance over Chantal Akerman, gepresenteerd in een verlaten bioscoop – maar ook in een stuk van Gurshad Shaheman en Dany Boudreault, waarin de kunstenaars elkaars levensverhaal onderzoeken, en de herinneringen die ze achterlieten bij anderen.

De politiek van het herinneren is een ander terugkerend thema in deze editie. De complexiteit van het geheugen staat centraal in een nieuwe creatie van Marcus Lindeen en Marianne Ségol, Memory of Mankind: een reflectie rond queerarcheologie en geheugenstoornissen. Joana Hadjithomas en Khalil Joreige zijn voor het eerst op het festival te zien met La vertigineuse histoire d'Orthosia, het duizelingwekkende verhaal van een Palestijns vluchtelingenkamp en zijn ondergrondse, verborgen wereld. Videokunstenaar Hsu Che-Yu gebruikt de 3D-reconstructietechnieken van de Taiwanese politie om drie verhalen te vertellen over verlies en de pogingen om het geheugen terug te vinden. Jaha Koo neemt ons mee naar een pojangmacha (een Koreaanse laatavond snackbar) om de relatie onder de loep te nemen tussen voedsel, cultuur en het geheugen van wezens, zowel menselijke als meer-dan-menselijke.

Terwijl we herinneringen ophalen, worden we omringd door de verhalen van anderen. En terwijl we bewegen, worden we omgeven door grotere, globale dynamieken. In de monumentale ruimte van het Institut des Arts et Métiers gaat Kwame Boafo aan de slag met de verhalen van tweedehands auto's die van Brussel naar Accra worden verscheept – het resulteert in een choreografie over globalisering en milieuvervuiling. Ook het nieuwe werk van Anne Teresa De Keersmaeker en Radouan Mriziga onderzoekt deze met elkaar verweven bewegingen en neemt de vier concerti van Vivaldi's Vier jaargetijden als uitgangspunt voor een reflectie op onze bedreigde leefwereld. Danh Vo werkt samen met Brusselse studenten automechanica om een lijkwagen om te vormen tot een mobiele bloemenwinkel die door de stad zal rijden en boeketten aanbieden waarin bloemen zijn vervlochten met mechanische elementen. 

Dans floreert tijdens deze editie in vele vormen: van Mamela Nyamza's hypnotiserende choreografie bij de opening van het festival tot de virtuoze passen van Jeremy Nedd en Impilo Mapantsula; van het transformatieve queeruniversum van Clara Furey tot de langverwachte ontmoeting tussen Marlene Monteiro Freitas en Israel Galván. Maria Hassabi balanceert tussen dans en beeldhouwkunst en presenteert één van haar meest radicale en persoonlijke werken. Eduardo Fukushima en Beatriz Sano brengen samen een ode aan instabiliteit met een choreografie waarin de sculpturen van Tomie Ohtake centraal staan – het is meteen ook Ohtakes eerste tentoonstelling in Brussel.

De keuken is een plek van gedurige evolutie, een plek waar onophoudelijk wordt geëxperimenteerd. Deze gedachte sluit nauw aan bij de ambitie van het festival om buiten het gekende te treden. Dit jaar is de Free School gewijd aan de keuken als ruimte voor kennisoverdracht. Ze omvat een reeks ontmoetingen rond eten, opgezet door kunstenares Samah Hijawi, maar ook een reeks workshops die de politiek van zorg en huishoudelijk werk onderzoeken. Daarnaast organiseren we verschillende talks, er is een lezing door Sara Ahmed en een School of Conviviality. Welke sfeer creëert het samenzijn rond de keukentafel? Kan plezier ook een politieke strategie zijn?

Deze vraag staat eveneens centraal in de parade van Lia Rodrigues, die deel zal uitmaken van de tweejaarlijkse Zinneke Parade. Rodrigues brengt dansers en burgers samen in de openbare ruimte om elkaar te ontmoeten en na te denken over de manier waarop we over onze specifieke strijdpunten heen solidair kunnen zijn met elkaar. De intieme voorstelling van Chagaldak Zamirbekov belicht de politieke realiteit in Kirgizië en staat stil bij de manier waarop we écht kunnen samenleven, in plaats van naast elkaar te bestaan in dezelfde ruimte. Zuleikha Chaudhari ensceneert een tekst over fictieve verkiezingen in India en de vraag wie daarbij onzichtbaar blijft. Dit thema resoneert ook in een nieuw werk van Bouchra Khalili, dat het festival afsluit op slechts een paar dagen van de Europese, federale en regionale verkiezingen.

Het festival wil een ronde tafel zijn die artiesten en publiek samenbrengt. Het wil een plek zijn waar we kunnen praten over de wereld waarmee we worstelen en de wereld waarnaar we verlangen, een tafel die we kunnen inzetten op meer dan één manier. Eén project uit deze editie is rechtstreeks terug te vinden in de programmabrochure: een reeks nieuwe tekeningen en poëtische teksten van kunstenares en dichteres Otobong Nkanga. Voor haar is de keukentafel niet alleen de plaats om te koken en samen te komen, maar ook – zoals voor veel kunstenaars – de plek om te schrijven, te dromen, te tekenen en de toekomst te verbeelden.

In het gedicht van Joy Harjo vergaat de wereld terwijl we lachen, huilen en snoepen aan de keukentafel. Laat ons tot dat moment ten volle genieten van die tafel in al haar potentieel – als een ruimte waar we onszelf en anderen vinden, als een plek waar we kunnen dromen over wat nog komt. 

Dries Douibi & Daniel Blanga Gubbay