Vagabundus

Geheel ongewapend ging ik naar Vagabundus kijken, zonder voorafgaande info of voorbereiding; een gewoonte die ik heb om mezelf te behoeden voor de invloed van de auteur of critici. Afhankelijk van de motivatie of stemming kies ik mijn gezelschap: het hoofd of het hart. Soms, en zonder dat dat de bedoeling is, verdringt het een het ander en overmeestert me. Deze keer maakte ik niet zelf de keuze, laat staan dat ik er de tijd voor had. Zodra de deur openging, voelde ik me plotseling bezeten door de demonen van het willekeurige oordeel. Wanneer dit gebeurt, laat het mij niet meer los en blokkeert het mijn vermogen om na te denken of mijn gedachten te ordenen. Soms zorgt dit voor storingen waardoor ik niet van het moment en de onverklaarbare gevoelens op dat moment kan genieten. Wanneer emoties sterk zijn, worden alle codes gebroken die mijn logisch inzicht en noodzakelijk beoordelingsvermogen normaliter richting geven en controleren.

Terwijl ik het mezelf comfortabel probeerde te maken op de eerste rij, zodat ik de ademhaling van de dansers goed kon horen en recht in hun ogen kon kijken, zag ik vreemde figuren gehuld in smerige kledij. Ze vermengden zich met mooie, propere en lekker geurende mensen die allemaal, net als ik, naar het niemandsland staarden. Tot mijn verbazing hoorde ik geneurie dat me deed denken aan de liedjes van yesteryear, zoals mijn vriend JP steeds zei, aan de Soul Man of de Blues Man van de ‘Monsters’. De dansers droegen gebruiksvoorwerpen of swidjumbas die de Molwenes altijd bij zich hebben voor gebruik en comfort tijdens hun avontuurlijke tochten naar het veronderstelde niemandsland. Immers, als het van niemand is, kan het van iedereen zijn. Waren dit vagebonden? Het hoofd had nog steeds moeite om te begrijpen wat het hart met zoveel dankbaarheid ontving. Het hart had namelijk al de ruimte en tijd gevonden om emotioneel vrij te zijn, zonder beheerst en gecommandeerd te worden door de dictatuur van mijn ellendige dagelijkse leven.

Lichamen die als een zootje bewogen, bij momenten op reis in een schijnbaar gekende wereld van het Makon- de-plateau tot de Zuid-Afrikaanse Zulos, en bij momenten daar waar plotseling alles werd gedeconstrueerd waardoor vreemde, wonderbaarlijke en hallucinerende beelden ontstonden. Ik raakte uitgelaten van hun liederen die me zowel naar het paradijs als naar de hel brachten; het leken tegelijkertijd vertrouwde en vreemde omgevingen. Het gezang van de Xibalo en de bekeringstempels van de opstandige Molwenes op zoek naar beloften die de voorouderlijke Xikwembus hen weigerden. Hun bezeten lichamen, in het rond rollend, kronkelend, zichzelf op de grond gooiend, zichzelf verkrachtend, als een onmiskenbare test in uithoudingsvermogen, zoals bij Afrikaanse reïncarnatiemagie. Dit waren mannen en vrouwen die hetzelfde zochten als ik, die wegdoken in hun stoel en zich voordeden als toeschouwer. Ik was gefascineerd door het licht en de rondzwervende silhouetten, door de geluiden die uit de grond opstegen waaronder de voorouderlijke goden schuilden, door de stemmen en melodieën die uit kelen klonken, en door de gezangen gebracht op het randje van menselijke capaciteiten gezien de energieke bewegingen van de lichamen die onder normale omstandigheden de ademhaling zouden verhinderen om nog klanken uit te stoten. Maar de liederen waren op zo’n manier met de lichamen verbonden dat er geen scheiding of onderschikking tussen beiden was. Enkel lichamen die bezeten waren door ‘demonen’ of Afrikaanse magie konden in staat zijn tot zo’n prestatie. De rechthoekige ruimte, een piepklein platform dat enkel diende om een illusie te creëren, leek wel een hele planeet waar degenen die Molwenes bleken te zijn in colonne liepen terwijl ze verhalen vertelden over dromen en werkelijkheid, en hun dromen uiteindelijk incarneerden. In de wrede ruimte waar ze geen toegang tot hadden, transformeerden ze dankzij hun vermogen om de verschillende zonnen en manen, geuren en smaken van elke grond waarop ze liepen, in zich op te nemen.

Het dolen ging onverminderd door tot ik wakker werd uit deze droom. Mijn hoofd was weer helder, nam de controle over en oefende zijn dictatuur op de rede uit. Het bruuskeerde mijn overspelige hart dat, steeds wanneer het de kans krijgt, zich laat meeslepen door ongebreidelde emoties en zodoende de auteur beledigt door hem te vereenzelvigen met zijn dagdromen over dingen waar hij geen weet van heeft. Daarom mag niets van wat hier staat publiek worden gemaakt omdat het een schande zou zijn voor hen allen, inclusief de vriend en bewonderaar van de auteur, de theaterkunstenaar, de choreograaf, de bedenker en alle goede en slechte eigenschappen die zij hem toeschrijven, afhankelijk van het ‘tij’ van de Indische Oceaan. Ik ben kwaad en beschaamd dat ik deze verhalen over dwaze dromen die mijn ongedisciplineerde hart aan de jonge Idio Chichava wilde toeschrijven, niet eens kan vertellen door de schuld van de persoon die opdracht gaf voor een kritische en technische analyse van het werk. Het enige wat ik kan doen is berusten en aanvaarden dat het hart om vrijheid vraagt, wat me in ruil veel vreugde, vrede en oneindig veel licht geeft.

• David Abílio, Februari 2024

David Abílio is voormalig directeur van de Companhia Nacional de Canto e Dança (CNCD). Deze tekst werd op 3 maart 2024 gepubliceerd in de Mozambikaanse krant domingo.